De rivier als levend lichaam in de huid van de aarde

Een ontmoeting met de IJssel – langs de IJssel

Recentelijk kwam in het nieuws dat de kans op dijkdoorbraken in het rivierengebied wordt geschat op eens in de honderd jaar. Tot nu toe was de wettelijke norm eens in de 1250 jaar. Om het waterkerende vermogen van de dijken te berekenen werd alleen gekeken naar de hoogte, de stevigheid en de stabiliteit. Nu neemt men ook het ‘opbarsten’  mee en ‘piping’ door een instabiele ondergrond van zand en klei. Bij ‘piping’ vormt het water gangen onder de dijk, waardoor deze in elkaar kan zakken.

Maar hoe zit het met het subtiele waterlichaam?

Een dag aan de zuidkant van de IJssel, haar benedenloop

Route

• Looveer; veer oversteken, waterstroom meten en aan de oever ten zuiden van het veer waarnemingen doen.
• Het dijkstuk ten westen van Westervoort, bij het composteringsbedrijf. De dijk is daar alleen toegankelijk voor voetgangers en fietsers. Verschillende ‘slangenpaden’   en op het eind De Pleij, het begin van de IJssel.
• Doesburg
• ontmoetingspunt/stuw Oude IJssel
• buiten op de krib (dampunt en bij de losplaats in haven naar een havenkrib in de IJssel)
• waterstromen ervaren en de menging van de Oude IJssel met de IJssel
• Fraterwaard in Doesburg, de oude IJsselloop.

We beginnen bij het Looveer, zuidelijk van Westervoort. Het heeft gevroren en er hangt een dikke mist, die de rivier grotendeels aan het zicht onttrekt. Om de rivier te ervaren, varen we heen en weer met de pont. De oversteek is heel kort daar de rivier hier zeer smal is. Dit  mechanische veer dat recht het water wil doorsnijden, is op zich een traumapunt. De oude veren staken schuin de rivier over en kwetsten het water minder.

Oefeningen

• Richt je op de vrije rivier, nog niet ingeperkt door de mens en ervaar de dynamiek, de kenmerken, het waterlichaam.
• Ervaar welke invloed een boot  op het waterlichaam heeft. Wat is het verschil tussen een ijzeren, houten en kunststofboot? Een boot kan heel bewust net als een ploeg het water doorklieven en haar bevrijden van het subtiele afval dat zich vooral op de bodem kan bevinden.

In de geomantie staat het element aarde meer centraal dan de overige elementen, zoals water, vuur en lucht. Toch is Nederland bij uitstek een land waar watergeomantie veel is toegepast bij de ontginning van moerassen en de aanleg van sloten, boezemsystemen, kanalen,  watermolens, bedijkingen, sluizen, ronde waterlopen of hoekige waterlopen bij vestingen. In de traditionele geomantie is echter wel veel ervaringskennis over ondergronds water en drinkwaterkwaliteiten.

Een bekende watermagiër is de Oostenrijker Victor Schauberger.

Het fysieke waterlichaam van een rivier heeft een stroombed aan de onderzijde en  twee oevers, die een bepaalde polariteit kunnen hebben. Gevend en nemend. Voorheen was de gevende kant, de actieve zijde,  de ideale kant om een stad te bouwen. Aan de IJssel liggen alle steden aan de oostzijde met uitzondering van Kampen Vaak wisselen de polariteiten zich af en kun je niet zeggen dat de ene zijde altijd actief, gevend, is en de andere zijde negatief, nemend. Deze polariteit komt tot stand door de werking tussen het waterlichaam en het aarde-rivierlichaam. Dit kan een behoorlijk brede, actieve zone geven. Deze zone is niet aan het winterbed van de rivier gekluisterd en kan de winterdijk oversteken.

In het midden van de rivier is een soort nulzone, een zone waarin de energetische kern van de rivier zich bevindt. Ze volgt het rivierlichaam als een slang. Soms bevindt deze slang zich op de bodem, in de aarde of net onder de wateroppervlakte, zoals nu. Deze ‘rivierslang’ bevat veel lichtether.

Leg je contact met de oorspronkelijke, nog vrij stromende rivier – waarin de mens de rivier nog niet zo in haar greep heeft door bedijking, stroombedverlegging, uitdiepen, stroombegrenzingen door kribben – dan is deze slang veel krachtiger en kan hij zelfs het hele rivierbed innemen.

Het subtiele waterlichaam kent ook boven water, in de luchtsferen, talrijke etherische lagen. Sommige lagen stromen met het water mee, anderen lopen tegen de stroom in en gaven voorheen voeding aan de trekvissen. Elke laag heeft haar eigen kleur en heeft interacties met de nabijgelegen lagen.

Met de bovensferen van de aarde kan het water ook een eigen relatie hebben. Niet voor niets kan het grote bovenwaterlichaam zelfs regenbuien keren. Een rivier blijkt een moeilijk te nemen barrière voor onweersbuien. Vaak is de verbinding naar boven gesloten, doch het kan zich openen bij bepaalde maanstanden en menselijke aandacht.

Oefeningen

• de waterkolkjes en stroompatronen in het water waarnemen
• de omgeving van het waterlichaam bezien vanuit het rivierwezen
• ervaar hoe het subtiele waterlichaam een brug neemt. Niet voor niets bouwde men voorheen bruggen met een ronde vorm

De rivier als totaal
Een rivier kan als vrouwelijk tot meer mannelijk worden ervaren. De rivier de IJssel is heel vrouwelijk met een sterke water-aardekwaliteit. Deze etherkwaliteit kan heel voedend werken bij het staan langs de oever.

De subtiele etherkwaliteit is niet overal gelijk en ook niet constant van aard.

Haar gevende en nemende kwaliteiten
De rivier is als ‘moedermelk’, ze geeft vanuit haar bronnen in de bovenloop voeding aan het achterland, aan de benedenloop waar ze zich weer wil verbinden met haar oorsprong, de zee, de oceaan waar de grote waterkringloop zich kan herhalen.

Tijdens haar gehele ‘reis’ neemt de rivier ook kwaliteiten van de omgeving op; ze heeft een opnemende, dragende kwaliteit en een gevende kwaliteit. De rivier is het oudste transportmiddel in deze Lage Landen. Ze neemt afvalstromen in zich op en geeft opgenomen kwaliteiten weer af aan haar omgeving. De rivier is nergens hetzelfde of zoals de ouden zeiden: ‘kijkend naar de rivier is ze steeds nieuw’.

De rivier heeft haar eigen verbindingen met de vaste land. Dat kunnen oude verlande beddingen zijn die ervaren worden als wateraders, maar ook subtiele stroomzone’s, slangenpaden of watertentakels. Deze energetische banen zijn heel warm en voedend. We hebben ze uitvoerig ervaren op het dijkstuk ten westen van Westervoort. Enkele banen liepen naar het binnenland, maar er was er ook een die weer terugliep naar de rivier en zo een energetische slinger vormde.

Het rivierwezen
De benaming “IJssel’ duidt nu op het waterlichaam van deze rivier. Het zou best kunnen dat deze benaming al meer dan 2000 -3000 jaar oud is en eerder de subtiele inhoud betreft, de kwaliteit, dan de fysieke rivier zelf. De prehistorische mens herkende juist haar subtiele kwaliteiten, die ze mogelijk ook verwoordden in de naam ‘IJssel’. Veel waternamen hebben veel klinkers of beginnen met een klinker als ‘IJ’, “A’ of ‘E’. Open klanken.

De bedding van de IJssel is echter veel ouder. Vóór de IJstijden stroomde daar de Oer-Rijn in, Eridanos.

IJssel-associaties zijn ondermeer; bruisend, vurig, spuitend.

De IJssel is een van de weinige riviertakken die naar het noorden stroomt, de oude heilige richting, de richting van de dood. Andere grote rivieren zoals de Maas, de Waal en de Schelde stromen westwaarts, de richting van de ondergaande zon.

De Rijn is eigenlijk de ‘moederrivier’ van de huidige IJssel. ‘Der Rhein’ op zijn Duits, wordt als mannelijk ervaren. Germaans-Keltische stammen zagen in de Rijn ‘het geboorteaspect’, de inwijding in het menselijke leven, de doop. In de Maas zagen ze de inwijding in het leven, de volwassen wording, en in de Schelde, de dood, de uitwijding van het leven.

Waterstroom-ontmoetingspunten
In feite kan elke oever als contactpunt voor de rivier worden aangemerkt. Soms kun je dichter bij de hoofdstroom komen door op een krib te gaan staan. Interessante punten zijn de plekken waar twee waterstromen bij elkaar komen. Bijvoorbeeld bij Doesburg waar de Oude IJssel via het Broekhuizerwater en een stuw met een verval van ongeveer vier meter, in de IJssel uitstroomt. Het Oude IJsselwater is mannelijker van aard dan de IJssel en ook meer vervuild. De IJssel neemt echter liefdevol deze stroom in zich op. Vervuild water ziet eruit alsof de schone waterkern omgeven is door een toegevoegde laag. Net zoals ego-delen zich om onze inpiduele kern bevinden.

Voedingspunten van de rivier
Een rivier kan ook door haar omgeving gevoed worden. Soms is dat door uitstroompunten in het rivierlichaam soms door gebieden buiten het rivierbed. Zo tref je bij Doesburg een groot voedingsgebied aan bij een dode IJsselarm, het Zwarte Schaar. Een ganzenreservaat en een yin-gebied.

Energetici hebben in het verleden, met name bij stadsgrachten, het water verbonden met bepaalde kwaliteitspunten in het water of de omgeving. Zo gaven ze het water bijvoorbeeld een negatieve watergeest om invallers te weren.

Waterscheidingspunt
De splitsing van de het Pannerdens Kanaal in de Nederrijn en de IJssel wordt De Pley genoemd. Een spitse, beklede landtong die het waterlichaam breekt en waar een groot ‘spanningswezen’ huist. Een watertraumapunt.

Naar het schijnt stroomt 6/9 deel van het oorspronkelijke Rijnwater richting de Waal, 2/9 deel richting de Nederrijn en 1/6 deel in de IJssel. De verbinding van de Rijn met de Oude IJssel is aan het begin van de jaartelling gegraven onder leiding van een Romeinse generaal Drusus. Het kanaal wordt dan ook wel aangeduid als het Drususkanaal. Waar het precies heeft gelopen, is niet meer te achterhalen omdat de Rijn- en de IJsselbedding zich vele malen heeft verlegd. Volgens mij heeft het meer noordelijker gelopen. Deze ‘gracht’ zal door de rivier ook wel ‘verbocht’ zijn.

Opmerkelijk is dat het lichtether van de Rijn bij de splitsing voor meer dan 90% de IJsselstroom kiest en niet richting Nederrijn gaat. De subtiele stroom gaat aanvankelijk vooral langs de zuidelijke oever noordwaarts.

Opmerkelijk is dat het subtiele waterlichaam van de IJssel nu krimpt bij het naderen van een stad. Het is net of het afstand neemt. Deels kan dat komen door een negatieve relatie van de stad met de rivier. Bijvoorbeeld als de rivier de stad bedreigt met afkalving of door overstromingen. In elk geval is het subtiele lichaam van de IJssel een geheel aparte vorm naast de fysieke, meanderende rivierloop. De subtiele loop kan klein/groot, gespannen/ontspannen zijn.

Mens en water
Het water leefde op gespannen voet met haar nabijwonenden. In Nederland is met name de overstromingsangst oorzaak van een angstige relatie met de rivier. Dat uit zich bijvoorbeeld in het niet kunnen of willen leren zwemmen. De ‘varenden’ hebben vaak maar deels zwemmen geleerd. In de 14e eeuw is mijns inziens een sterke breuk ontstaan tussen mens en water. Het was de eeuw van de dood, van de grote pestepidemieën. Toch waren er in de middeleeuwen talrijke badhuizen die de schilder Duerer uitbeeldde in zijn allegorieën. Meer bekend is de winterrelatie met schaatsen, met ijspret.

De IJssel had ook een passieve, militaire functie. Zo had de IJssel tot het einde van de Koude Oorlog nog een goed functionerende, defensieve taak als overstromings-zone met talrijke militaire objecten om de ‘Russen’ te weren.

In de jaren negentig van de vorige eeuw werd de taal van het water weer beter verstaan en werd de rivier haar eigen ruimte gegeven. We worden weer opnieuw vrienden van het water en bouwen de relatie op.

Watertraumapunten
Een menselijk traumapunt kan ontstaat door verdrinking, door strijd bij stadsmuren/-grachten en door dijkdoorbraken, waarbij een wiel of kolk ontstaat. Voor de rivier is zo’n doorbraak juist een ‘verademing’, een ontlading van haar gekluisterde waterlichaam. Watertraumapunten kunnen ook plekken zijn waar de mens het water heeft verdoemd, bezworen.

Voor het water zijn moeilijke punten: bruggen en oevers van wateronvriendelijk steen / beton waar de stroom tegenaan botst. De relatie van de rivier met haar oever is van plaats tot plaats verschillend. Soms wijkt de stroom van de oever en soms zoekt het juist de verbinding, de schuring. Water heeft een uiterst dynamische relatie met haar stroombed.

Oefening

• menselijke waterprojecties loslaten en met de rivier mee laten stromen

Waterzegeningsrituelen
Waterofferingen waren vooral oudtijds van metalen. Ook het spugen in water komt in vele culturen voor. Bij bepaalde Afrikaans stammen is het een teken van vriendschap. In deze tijd leren we weer het water eigentijdse en eigen cadeau’s te geven en te bevrijden van menselijke oordelen en projecties. En wat dacht je van een speciale ‘Water-eerdag’ om het oppervlaktewater te eren! (1)

WaterhelingMogelijkheden:

• langs de oever staan werkt ontladend.
• staan in het water, Ierschristelijke monniken stonden soms wel, psalmzingend, een etmaal lang in zee; het water kon dan wel stijgen tot hun middel.
• zwemmen, een oud reinigingsritueel. Het maakt  wel uit waar je dat doet. Water met een goede watergeest vitaliseert, en water met een nemende geest kan juist ontkrachten.
• dopen, vanouds bij volwassenen met gehele lichaam en enige tijd onder water tot het lichaam zich ontspant, zich overgeeft. In oude tijden was dopen ook een inwijding in de (ver)ouderde mysteriën. Doordat de dopeling onder water werd gehouden totdat hij bijna verdronken was, kwam het levenslichaam (etherlichaam) losser van het fysieke lichaam. Daardoor kon de ‘herinnering’ (dat immers in het etherlichaam geprent is) van de oude wijsheid tot bewustzijn komen.
  Bij eskimo’s is het nog gebruikelijk om een pasgeboren baby in het koude water te leggen om in te wijden in de externe omgevingsomstandigheden. Net zoals Friese boeren, voorafgaand aan een lange schaatstocht als de Elfstedentocht, de voeten dompelden in het ijskoude oppervlaktewater om te harden, zodat bevriezing niet kon plaatsvinden.
  Overigens hebben baby’s nog een zwemimpuls, dat later verleerd wordt en weer aangeleerd moet worden.
  In Rusland wordt rond Oud en Nieuw nog veel in wakken gezwommen.
• water drinken van een bron of rivier. Gekookt water, ook wel ‘waterthee’ genaamd kan heel helend werken.
• waterheling van mensen door gebruik te maken van verbinding met andere waterpunten

redactie Mariette, fotografie Frits
met dank aan Bibi, Annette, Lia, Ananda, Gabi, Mariette, Saskia, Jeroen, Frans, Yolanda, Jann